رگلاتور گاز چیست؟
تعریف و کاربرد رگلاتور گاز:
گازها می توانند در سیلندرهای گاز با فشار بالا، سیلندرهای گاز مایع با فشار پایین و یا از سیستم پایپینگ با فشار پایین تامین شوند. فشار گاز در تمامی این منابع تامین، بسیار بالا است. جهت استفاده در تجهیزات مختلف نیاز به وسیله ای است که بتواند فشار گاز را به فشار مورد نیاز در نقطه مصرف تنظیم نماید. جهت انجام این عملیات شیرهای کاهش فشار با نام رگلاتور گاز، می بایست مورد استفاده قرار گیرد.
رگلاتورهای گاز تنها جهت کاهش فشار مورد استفاده قرار می گیرند و توانایی تنظیم فلو یا جریان گاز را ندارند. به منظور تنظیم فلو یا جریان می بایست از فلو متر (Flow meter) یا شیر تنظیم جریان (Metering Valve) استفاده گردد. انتخاب رگلاتور به عوامل زیادی بستگی دارد و کاربران می بایست بر اساس نوع نیاز خود رگولاتور را به صورت صحیح انتخاب نمایند. انتخاب اشتباه رگلاتور می تواند هزینه های سنگی مالی و جانی برای کاربران داشته باشد لذا مشورت با متخصصین جهت انتخاب رگلاتور الزامی است. این تجهیز با نام های مختلف در ایران شناخته شده است. مانومتر، رگولاتور یا رگلاتور اسامی مرسومی است که در صنعت ایران مورد استفاده قرار می گیرد.
دسته بندی رگلاتورها:
رگلاتورهای گاز بر اساس پارامترهای زیادی تقسیم بندی می شوند. اما در کل می توان جهت آشنایی کلی با رگلاتورها به دو پارامتر مهم توجه کرد. ۱. رگلاتور جهت انجام چه عملیاتی مورد استفاده قرار می گیرد و نوع گاز آن چیست؟ ۲. محل قرار گیری رگلاتور در مسیر تامین گاز کجاست؟
نوع عملیات و نوع گاز:
به طور کلی میتوان رگلاتورها را در این بخش به سه قسمت تقسیم کرد.
استفاده آزمایشگاهی و تحقیقاتی:
در مراکز تحقیقاتی و یا آزمایشگاه های آنالیز و… از گازهای خالص و یا فوق خالص جهت انجام آزمایش استفاده می شود. گازهای خالص بسیار گران هستند و تغییر در خلوص گاز می تواند در نتایج تحقیقات و آزمایش ها تاثیر زیادی بگذارد. بنابر این مهم ترین عامل در طراحی رگلاتورها در این بخش، حفظ خلوص گاز در کل مسیر تامین می باشد. دومین عامل مهم فشار بالای گاز در محیط کار است. با انتخاب درست رگلاتور می توان ایمنی کاربران و محیط کار را تامین کرد. کاربران در این بخش می بایست تنها از رگلاتورهایی که بر اساس نیازهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی طراحی شده اند، استفاده کنند.
استفاده صنعتی:
گازها در مراکز صنعتی عموما جهت جوش و برش مورد استفاده قرار می گیرند. گازهایی مانند استیلن، آرگون، اکسیژن و یا دی اکسید کربن جهت انجام این عملیات مورد استفاده قرار می گیرند. به دلیل وجود شعله در هر دو عملیات جوش و برش مهم ترین عامل در سیستم انتقال گاز حفظ ایمنی محیط کار و کاربران می باشد. عامل دوم مهم در این بخش تامین درست و دقیق گاز در محل مصرف می باشد. کاربران در این بخش می بایست تنها از رگلاتورهایی که بر اساس نیازهای صنعتی طراحی شده اند، استفاده کنند.
استفاده در مراکز درمانی:
تامین گاز در مراکز درمانی یکی از عوامل مهم جهت سرویس دهی به بیماران و پزشکان می باشد. مهم ترین عامل در طراحی رگلاتورهای این بخش حفظ بهداشت و تامین دائمی و صحیح گاز در تمامی نقاط مصرف می باشد. انتخاب اشتباه رگلاتور و سیستم مرکزی گاز در این بخش می تواند هزینه های سنگین جانی و مالی بر دوش مراکز درمانی بگذارد.
محل مصرف:
رگلاتورها در کنار نوع مصرف و صنعت بر اساس محل مصرف آن طراحی و ساخته می شوند. این تقسیم بندی به صورت زیر می باشد:
رگلاتورهای سر کپسولی:
این رگلاتورهای در ابتدای خط تامین گاز نصب می گردند و عموما مستقیم به سیلندر گاز وصل می شوند. همچنین پانل های تامین گاز در این دسته قرار می گیرند. این نوع تجهیزات امکانات بیشتری جهت آسان تر شدن کار با رگلاتور را در اختیار کاربران می گذارد. مسئولیت رگلاتورهای سرکپسولی کم کردن فشار منبع تامین گاز است و عموما این رگلاتورها دقت زیادی در فشار خروجی ندارند.
رگلاتورهای بین خطی:
این رگلاتورهای در طول مسیر تامین گاز نصب می گردند و فشار خروجی رگلاتور سر کپسولی را به صورت دقیق تری تنظیم و کم می کند. رگلاتورهای بین خطی جهت کم کردن فشار و آماده سازی فشار گاز در نقطه مصرف مورد استفاده قرار می گیرند.
رگلاتورهای نقطه مصرف:
این رگلاتورها جهت سهولت تنظیم فشار گاز در نقطه نهایی خط تامین گاز طراحی و نصب می گردند. رگلاتورهای نقطه مصرف امکانات زیادی جهت تنظیم دقیق فشار تجهیزات مورد استفاده در اختیار کاربران می گذارد. با استفاده از این رگلاتورها نیازی به مراجعه به کپسول گاز یا محل تامین گاز نیست. کابران می توانند به آسانی در نقطه مصرف در کنار تجهیز خود فشار گاز را به صورت دقیق نتظیم نمایند.
اجزا و تجهیزات رگلاتور:
رگولاتورهای گاز یک بدنه اصلی دارند و شامل تجهیزات بیرونی و داخلی می شوند. همچنین در ورودی ها و خروجی های رگلاتور تجهیزاتی نصب می گردد تا بتوان از رگلاتور استفاده بیشتر و دقیق تری نمود.
تجهیزات بیرونی رگلاتور در تصویر زیر به صورت دقیق شرح داده شده است:
۱.اتصال شیر سیلندر
۲.گیج فشار ورودی
۳.گیج فشار خروجی
۴. دستگیره تنظیم فشار
۵. شیر اطمینان
۶. شیر قطع و وصل خروجی
همچنین تجهیزات داخلی رگلاتور در تصویر زیر شرح داده شده است:
۱. دستگیره تنظیم فشار
۲. فنر تنظیم فشار
۳. دیافراگم
۴. شیر اصلی رگلاتور
۵. فیلتر
۶. بدنه رگلاتور
۷. خروجی رگلاتور
۸. ورودی رگلاتور
عوامل مهم در انتخاب رگلاتور:
نحوه صحیح انتخاب رگلاتور بسیار حائز اهمیت است تا کاربران هم بتواند نیازهای کاربری خود را تامین نمایند و همچنین ایمنی آن ها در محیط کار تامین گردد. در مقاله ای دیگر به صورت کامل نحوه انتخاب رگلاتور شرح داده خواهد شد. در اینجا تنها به صورت تیتر وار به این موارد اشاره می شود:
۱.نوع مصرف، ۲. محل مصرف، ۳. خلوص گاز، ۴. جنس بدنه، ۵. فشار ورودی، ۶ فشار خروجی، ۷. تک مرحله ای یا دو مرحله ای بودن رگلاتور، ۸. تجهیزات جانبی رگلاتور.
جمع بندی:
رگلاتورهای گاز جهت کاهش فشار گاز طراحی و ساخته شده اند. بدلیل فشار بالای گازها و همچنین خطرات شیمیایی آن ها، انتخاب صحیح رگلاتور جهت حفظ سلامتی کاربران و ایمنی محیط کار بسیار مهم است. خواهشمند است در زمان انتخاب رگلاتور حتما از متخصصان مشورت بگیرید. آشنایی هرچه بیشتر شما با این تجهیزات به شما کمک شایانی در انجام عملیات های اجرایی در صنعت و همچنین حفظ ایمنی می کند.
نویسنده: محسن مسعودی نژاد
راه ارتباطی با نویسنده مقاله:
منابع:
- مقالات عملی برند HARIS
- مقالات علمی برند AIRPRODUCTS
- مقالات علمی برند AIR LIQUIDE
